pułkownik pilot Stanisław Jakub Skarżyński
(1899 – 1942)
Lotnictwo wtedy jest silne, kiedy ma dobrych pilotów i dobre maszyny.
A wtedy dopiero zaczyna być wielkie kiedy ma swoją legendę. Pułkownik pilot Stanisław Jakub Skarżyński jest jednym z twórców legendy polskiego lotnictwa. 8 maja 1933r. na samolocie jednomiejscowym, polskiej konstrukcji i wykonanym w kraju RWD-5bis przeleciał Atlantyk, pokonując trasę 3 582 kilometrów, pobił rekord Świata w długości lotu w klasie samolotów turystycznych
o masie własnej do 450 kilogramów.
Urodził się w Warcie 1 maja 1899r., był absolwentem włocławskiego gimnazjum, członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej.
W 1918r. zdał maturę i ukończył tajną szkołę podoficerską w stopniu sierżanta podchorążego. Walcząc na froncie wschodnim w szeregach 29. Pułku Strzelców Kaniowskich w 1919r. awansował na stopień podporucznika. Został postrzelony w plecy, po wyleczeniu powrócił na front.
16 sierpnia 1920r. w bitwie pod Radzyminem, w wojnie polsko – radzieckiej został ranny w nogę.
Za bohaterstwo w bitwie odznaczony był Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari V klasy.
Zakażona rana wymagała ciężkiej i długotrwałej rekonwalescencji. Awansowany na stopień porucznika, przeniesiony został do rezerwy. Dzięki niezwykłemu uporowi
i determinacji doszedł do zdrowia choć do końca życia utykał na nogę. Dokonując niemożliwego powrócił do wojska rozpoczynając naukę w Szkole Pilotów w Bydgoszczy, gdzie wypracował opinię uzdolnionego pilota uzyskując dyplom pilota wojskowego. Pierwszą jednostką lotniczą Skarżyńskiego był 1. Pułk Lotniczy w Warszawie. Z dniem 1 stycznia 1927r. został awansowany do stopnia kapitana.
Międzynarodowe uznanie i popularność przyniósł Skarżyńskiemu rajd dookoła Afryki, którego dokonał wraz z porucznikiem Andrzejem Markiewiczem w 1931r. na polskim samolocie PZL Ł-2 za znakami SP-AFA, pokonując odległość 25 tys. 770 kilometrów, ze średnią prędkością 175 km/h. choć lot nie był łatwy, gdyż silnik dwukrotnie odmówił posłuszeństwa.
Największym sukcesem Skarżyńskiego był, wspomniany już lot przez Atlantyk.
Z zachodniego wybrzeża Afryki do Brazylii, 8 maja 1933r., na samolocie polskiej konstrukcji RWD – 5bis ze znakami SP-AJU przebudowanym z samolotu turystycznego, jako pierwszy Polak przeleciał nad Oceanem Atlantyckim, pokonując odległość 3 tysięcy 582 kilometrów. Przelot trwał 20 godzin i 30 minut, z czego 17 godzin i 15 minut nad oceanem często w niesprzyjających warunkach atmosferycznych (przeciwne wiatry, burze, ulewy deszczu). Skarżyński stał się wielkim pogromcą wody i powietrza.
Za wyczynowy przelot został awansowany na stopień majora, a w 1936r. Międzynarodowa Federacja Lotnicza przyznała mu Medal Bleriota, jako dowód szczególnych osiągnięć w dziedzinie lotnictwa.
Refleksje i wspomnienia z wypraw lotniczych ujął w dwóch książkach zatytułowanych: „25.770 km ponad Afryką”, „Na RWD-5 przez Atlantyk”.
W 1938r. Skarżyński ukończył Wyższą Szkołę Lotniczą w Warszawie, a rok później został podpułkownikiem, objął stanowisko zastępcy dowódcy 4. Pułku Lotniczego w Toruniu.
Zaangażowany w organizację lotnictwa sportowego w kwietniu 1939r. objął funkcję Prezesa Aeroklubu Rzeczpospolitej Polskiej.
W sierpniu 1939r. został oddelegowany do Rumunii jako zastępca attache lotniczego. Po wybuchu II wojny światowej w 1940r. przedostał się do Francji, gdzie brał udział w organizacji lotnictwa polskiego. Po upadku Francji przedostał się na wyspy brytyjskie, gdzie został mianowany komendantem Polskiej Szkoły Pilotów w Newton. Latał w polskim 305. dywizjonie bombowym i pełnił obowiązki komendanta bazy lotniczej
w Lindholme.
Na własną prośbę został przydzielony do wykonania lotów bojowych. Niestety dane mu było wykonać tylko 4.
Ostatni lot bojowy odbył na Bremę. W nocy z 25 na 26 czerwca 1942r., jego samolot został ostrzelany, a on sam ranny w obie nogi, a jednak zlecone rozkazy wykonał, po zrzuceniu bomb na wyznaczony cel, w czasie powrotu do bazy jego samolot uległ awarii
i przymusowo wodował. Czterech członków załogi uratowało się korzystając z gumowej łodzi ratunkowej Skarżyńskiemu to nie było dane. Ciało pilota zostało wyrzucone przez morze na holenderską wyspę, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Stanisław Jakub Skarżyński interesował się znaczkami, lecz ich nie zbierał, malował na szkle, lubił operę, muzykę i teatr, pasjonowały go samochody, jego ulubioną potrawą były ryby, interesowały go książki historyczne, lubił zwierzęta.
Jego żoną została Julia Frenkiel. W 1934r. urodził im się syn Maciej.
Za zasługi dla Polski i świata odznaczony był: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem XX-lecia, Medalem X-lecia, Medalem Legionowym, Krzyżem Bojowych Sił Zbrojnych na Zachodzie, Odznaką Pilota „Gapa”, Polową Odznaką Pilota „Gapa z zielonym wiankiem”, Odznaką Pilota Morskiego, Odznaką Wojskowej Szkoły Lotniczej, Odznakami Pułków, Orderem Francuskiej Legii Honorowej, Brazylijskim Orderem Krzyża Południa, Węgierskim Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Korony Rumuńskiej, angielską Odznaką Pilota.
Stanisław Jakub Skarżyński pośmiertnie został mianowany na stopień pułkownika.
Upamiętniając polskiego pilota, jednostki wojskowe i instytucje społeczne przyjęły za patrona Wielkiego Pilota, a są to: 8. Baza Lotnicza Kraków-Balice, 13. Eskadra Lotnictwa Transportowego Kraków-Balice, XXIII Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum nr 11
w Krakowie, Szczep "Kolorowy" w Krakowie, Aeroklub Włocławski, 88. Drużyna Harcerzy w Warszawie, Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum w Warcie, Szkoła Podstawowa nr 9 w Olkuszu.
Pułkownik pilot Stanisław Jakub Skarżyński został również patronem naszej szkoły.
O WYSTAWIE NT. HISTORYCZNEGO LOTU ST. SKARŻYŃSKIEGO PRZEZ ATLANTYK 1933.
Wystawa ” HISTORYCZNY LOT STANISŁAWA SKARŻYŃSKIEGO PRZEZ ATLANTYK 1933” przygotowana została z okazji 80. rocznicy lotu przypadającej 8. maja 2013r.
Celem wystawy jest popularyzacja jednego ze sławnych polskich lotników - legendy lotnictwa polskiego, wielkiego patrioty, uczestnika II wojny światowej, który oddał swe życie za wolność Polaków i Anglików. Wystawa została przygotowana przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Towarzystwo Polsko-Brazylijskie. Autorem wystawy jest Stanisław Pawliszewski - prezes Towarzystwa Polsko-Brazylijskiego i były ambasador Polski w Brazylii. Zadaniem lotu Stanisława Skarżyńskiego przez Atlantyk
w maju 1933r., z Senegalu do Brazylii było ustanowienie międzynarodowego rekordu odległości lotu bez lądowania samolotem sportowym, mającym na celu popularyzację samolotów polskiej konstrukcji i polskich lotników w świecie i wśród licznych społeczności polonijnych w Brazylii i Argentynie. Skarżyński startował na samolocie polskiej konstrukcji RWD-5bis z St. Louis w Senegalu 7. maja 1933r. i lądował w Maceió w Brazylii 8. maja. Leciał bez radia, spadochronu i łodzi ratunkowej. Jego jedynym łącznikiem ze światem była pokładowa busola. Leciał w garniturze, miał płaszcz
i kapelusz. Lot trwał 20 godzin i 30 minut. Pokonał 3 582 km., ustanawiając międzynarodowy rekord odległości lotu i czasu przelotu samolotem sportowym o wadze do 450 km. Za ten lot został uhonorowany medalem im. Louisa Blériota przez Międzynarodową Federację Lotniczą. St. Skarżyński jest jedynym Polakiem, który posiada to odznaczenie. Samolot RWD-5bis był najmniejszym samolotem, jaki kiedykolwiek przeleciał przez Atlantyk. W czasie lotu nocą, aby walczyć z bezsennością, skupił uwagę na śledzeniu zegarów i wynajdował sobie jakieś zajęcia. Od czasu do czasu przepompowywał ręczną pompką benzynę z dolnego zbiornika do górnych, mieszczących się w skrzydłach. Poza tym ciągle coś jadł. Na drogę zabrał, poza żywnością rezerwową, banany, pomarańcze, czekoladę, cukierki i colę, wyciąg z orzeszków afrykańskich. Po powrocie z rekordowego lotu przez Atlantyk 2. sierpnia 1933r. na lotnisku mokotowskim
w Warszawie, gdzie entuzjastycznie witały go rodaków i przedstawiciele rządu
z premierem, został odznaczony Orderem Polonia Restituta.
Na wystawie pokazano ważne fakty z życia płk. pil. St. Skarżyńskiego. Urodził się w 1899r. w Warcie. Ojciec był aptekarzem. W latach 1908-1914 był uczniem Szkoły Handlowej
w Kaliszu, w latach 1915-1918 uczęszczał do Włocławskiej Szkoły Handlowej, przekształconej w Gimnazjum Realne. Tam w 1918 uzyskał maturę. Działał w tajnych organizacjach niepodległościowych. W 1916r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1918r. został wcielony jako oficer sztabowy do 29. Pułku Strzelców Kaniowskich
w Kaliszu. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Za bohaterstwo wykazane podczas walk pod Radzyminem w sierpniu 1920r. został odznaczony Orderem Wojennym VIRTUTI MILITARI. W 1931r. na samolocie polskiej konstrukcji Ł-2 dokonał lotu dookoła Afryki razem z por. Andrzejem Markiewiczem. W 1933r. roku dokonał rekordowego, samotnego lotu przez Atlantyk. W Brazylii, W Rio de Janeiro był witany przez Posła Tadeusza Grabowskiego i pracowników Poselstwa Polskiego, wysokich przedstawicieli rządu brazylijskiego oraz tamtejsze społeczności polonijne. Następnie udał się do Kurytyby - stolicy stanu Parana i ważnych skupisk polonijnych oraz do Porto Alegre, stolicy stanu Rio Grande do Sul - ważnego ośrodka ludności polskiego pochodzenia.
W uznaniu zasług w zapewnieniu pomocy St. Skarżyńskiemu w jego udanym locie poseł RP w Rio de Janeiro Tadeusz Grabowski w imieniu rządu polskiego odznaczył „Orderami Polonia Restituta”, m.in. brazylijskich wojskowych. Podczas pobytu w Porto Alegre brazylijscy lotnicy przekazali Skarżyńskiemu w darze spadochron.
W Argentynie w Buenos Aires, które także było ważnym skupiskiem ludności polskiego pochodzenia, był również entuzjastycznie witany przez przedstawicieli rządu argentyńskiego i środowiska polonijne. Po pokazie lotniczym w Buenos Aires Skarżyński rozmawiał z inż. Macias'em, pionierem i twórcą lotnictwa argentyńskiego, zaprosił lotników argentyńskich do odwiedzenia Polski. Na pamiątkę tego spotkania otrzymał srebrne pudełko do papierosów z dedykacją i podpisami. St. Skarżyński uczestniczył w II wojnie światowej. Był Komendantem Polskiej Szkoły Pilotów w Newton, Dowódcą Bazy Lotniczej RAF w Lindholme i pilotem w stacjonującym tam 305. Dywizjonie Bombowym Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Zginął 26. czerwca 1942r. w czasie powrotu z nalotu bombowego na Bremę. Jest pochowany na cmentarzu wojskowym
w West Terschelling, na holenderskiej wyspie Terschelling. Płk. pil. St. Skarżyński został odznaczony wieloma wysokimi odznaczeniami polskimi i państw obcych, m.in. Brazylii. Jest patronem wielu szkół, ulic, m.in. w Warszawie, aeroklubów, 8. Bazy Lotniczej
w Krakowie. Pamięć o nim jest pielęgnowana. Wystawa została otwarta w dniu 28 maja 2013r. w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie.
Była prezentowana, m.in w: Senacie Rzeczpospolitej Polskiej, Dowództwie Sił Powietrznych
w Warszawie, Galerii Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Politechniki Warszawskiej, Muzeum Okręgowym w Sieradzu, Muzeum w Warcie, Muzeum Lotnictwa Polskiego
w Krakowie, Ratuszu w Zamościu, Ratuszu w Kaliszu. Od początku maja br. jest udostępniona w Szkole Podstawowej im. płk. pil. St. Skarżyńskiego w Skarżynie z okazji jubileuszu V rocznicy nadania szkole imienia Patrona.
Autor wystawy – Stanisław Pawliszewski
Kurator - Jerzy Mazurek.
Redakcja – Zuzanna Jakubowska
Opracowanie plastyczne – Tadeusz Chwaliński
Opracowanie komputerowe – Jacek Chlebicki
Wykonanie – RDJ Targi, Wystawy. Warszawa
Opracował: Stanisław Pawliszewski Warszawa, 23.04.2015 r.